Περιμένοντας τους βαρβάρους

Σε μια κατ' ιδίαν συνάντηση που είχα πέρυσι το καλοκαίρι με τον κ. Георги Митринов (Υφηγητής στο Τμήμα Ιστορίας της Βουλγαρικής Γλώσσας της Ακαδημίας Επιστημών της Βουλγαρίας) μετά από δική μου επιδίωξη και με αφορμή ένα βιβλίο του σχετικά με τα Πομακικά που ομιλούνται στην Ξάνθη και στην Κομοτηνή με τίτλο "Южнородопските български говори в Ксантийско и Гюмюрджинско", βασισμένο κυρίως στο υλικό που εξέδωσε περί το 1995 αν θυμάμαι καλά η Μηχανική Α.Ε και κυρίως στο Πομακικό - Ελληνικό Λεξικό του Πέτρου Δ. Θεοχαρίδη (υλικό από τα λεξικά του Δ' Σ.Σ. λίγο δύσκολο να έχει), όπου κάνει "σκληρή" κριτική  στην όλη προσπάθεια που έγινε τότε (και συνεχίζεται και σήμερα ακόμα από κάποιους) τόσο από τον πρόεδρο της εν λόγω κατασκευαστικής εταιρείας αλλά και συνολικά από την ελληνική πολιτεία, προφανώς ενοχλημένος κι αυτός, όπως και τόσοι άλλοι, από τον όρο "Πομακικός", και όταν η φιλική κατά τα άλλα συζήτηση περιπλέχτηκε λίγο και ανακατεύτηκαν και οι ελληνοβουλγαρικές σχέσεις κατά τη διάρκεια του Α' ψυχρού πολέμου (νομίζω πως οδεύουμε ολοταχώς για τον Β' Ψ.Π., αν δεν έχουμε μπει ήδη), αυτός αστειευόμενος μου είπε να μεταφέρω στους συμπατριώτες μου το μήνυμα ότι "βάρβαροι" πλέον δεν υπάρχουν, θυμίζοντάς μου τους "βαρβάρους" του Καβάφη.

Του υποσχέθηκα βεβαίως ότι θα το κάνω, αλλά επειδή πιστεύω ότι οι βάρβαροι είναι ήδη εδώ και ότι ο ίδιος πλανάται ή, εν πάση περιπτώσει, δε θέλει να παραδεχθεί την ύπαρξή τους, σκέφτηκα ότι θα μπορούσα να μεταφράσω το ποίημα αυτό του Καβάφη και στα Πομακικά κι ας μην του αρέσει ο όρος.  Είπαμε, δε γίνεται να είμαστε αρεστοί σε όλους.  Κι εγώ ούτε πολιτικός μα ούτε και πολιτικάντης είμαι.  "Φίλος μεν Πλάτων, φιλτέρα δε η αλήθεια" είχε πει ο Αριστοτέλης.

Αυτό είναι κοντολογίς το παρασκήνιο για το πώς "έμπλεξα" με τους "βαρβάρους", γιατί μπορεί να νομίσει κανείς ότι ήρθαν ουρανοκατέβατοι και - ακόμα χειρότερα - κάποιοι να το πιστέψουν κιόλας.

Η συμπεριφορά των "βαρβάρων", τώρα, ήταν αρκετά "βάρβαρη" και με ταλαιπώρησαν.  Στο τέλος όμως δεν είχαν άλλη επιλογή και υπέκυψαν στη μοίρα τους.

VARVÁRENE ČÁKAVA

— Kaná čákame na platı́yeso / pazárese / fóroso svı́tı (/skupnénı / zbrátı)?

Búgün še da dóydot varvárene (/dı́vıne).

— Ótı faf Senátase uvótre ısélkus sedénye (nı́kana ne právenye)?
Kaná sedö́t Senatóryeso ı na ızkáravot nı́kakvı̈ kanúnove?

Ótı še varvárene búgün da fpröt.
Kakvı̈́ kanúnove Senatóryeso da ızkárot?
Varvárene agá dóydot še ızkárot tı́ye.

— Ótı ye ımparatóros ısı̈́y ráno stánal
ı sedı́ na kasabóskokne nay gulä́ma bı́le
varhú trónane, artósan ı sas korónono na glavóno?

Ótı še varvárene da fpröt búgün
ı ımparatóros čáka da pasrö́šne tä́hnokne goleméca.
Nagadı́l ye bılé ı annók pergaménta da mu dadé.
Faf tóga mu ye napı́sal tı́tlı̈ mlógo ı ı́meta.

— Ótı so dvomı́nasa nu kónsula ı pretórese ızlä́lı
s červénı̈ne kendı́sanı̈ tógı̈·
ótı so belehčé nadénalı sas ınélkus ametı́ste
ı pórstene sas svétlı̈, leskátı̈ zmarágdove·
ótı da zö́mot / fátet (f rakı̈́ne) búgün skópı̈ne dekenı́kove
s gümǘše ı altóna ápayrı̈ ızrábatenı̈ (/ızkı̈́čenı̈)?

Ótı še varvárene da fpröt búgün
ı varvárene gı ınakvı̈́zne rábatı̈ ableštä́vot.

— Ótı ı kadórnıse (/dostóynıse) rı́tore (/hatı́pye) na dahódet kákna na sä́kutro
da ızkárot dúmo (/nútı̈ka) ı da sı kážot tä́hnono?

Ótı še varvárene da fpröt búgün
ı tı́ye na gálet mlógo mlógo dúmenye ı ızkázavanye.

— Ótı da so yevı́ ısı̈́y bırdén ısázı sı̈kıntı̈́ye (ısazı́ strah)
ı ısázı konfúzya (Lıcáta kakvı̈́ seryóznı̈ / papárenı̈ / mráčenı̈ stánaho).
Ótı so práznet bóržo pótevese (/sakáčyeso) ı platı́yese,
ı vrı́tsı so vráštot f kóštene ınélkus začúdenı?

Ótı so smračı́ ı varvárete na dóydaho.
I annı́ so vórnaho at sı́narı̈ne (/hudútane),
ı kázaho če varváre néma yéšte.

I kaná še stáneme (/právıme) 'sä prez varváre?
Itézı ınsán sı svóršavaho za nä́ko (rábato).


(WN)
Da móžašo badı́n nä́kak da káža Kaváfıs'u kólko húbavı, kultúrnı, nazı́k amá ı strášnı so ısä́šnıse varváre, alá kak.
Na znom prez kugána ye žı̈vál toy at kutrı̈́ sı́narı̈ gı so čákalı da vlézot varvárene, lä́ykım nášıse modérnı so addávno yéšte vlä́lı ad zánıčnı̈se sı́narı̈ bez da gı ye rǘkal ı čákal badı́n, prezö́lı so sı́čkoso, réžot, krayót, sı̈́yet ı narö́dot kanúnove durgá da nu "naredö́t" vırtsä́h.
Ta ı Mıtrı́nof kólkoto ı da so ıprattı́sava če néma varváre, tı́ye so ıtúzı ı pa sä́kade, če ı faf tä́hnono stráno ı yéšte po adudávno.


Το πρωτότυπο κείμενο

ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΒΑΡΒΑΡΟΥΣ

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης

— Τι περιμένουμε στην αγορά συναθροισμένοι;

Είναι οι βάρβαροι να φθάσουν σήμερα.

— Γιατί μέσα στην Σύγκλητο μια τέτοια απραξία;
Τι κάθοντ’ οι Συγκλητικοί και δεν νομοθετούνε;

Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.
Τι νόμους πια θα κάμουν οι Συγκλητικοί;
Οι βάρβαροι σαν έλθουν θα νομοθετήσουν.

— Γιατί ο αυτοκράτωρ μας τόσο πρωί σηκώθη,
και κάθεται στης πόλεως την πιο μεγάλη πύλη
στον θρόνο επάνω, επίσημος, φορώντας την κορώνα;

Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.
Κι ο αυτοκράτωρ περιμένει να δεχθεί
τον αρχηγό τους. Μάλιστα ετοίμασε
για να τον δώσει μια περγαμηνή. Εκεί
τον έγραψε τίτλους πολλούς κι ονόματα.

— Γιατί οι δυο μας ύπατοι κ’ οι πραίτορες εβγήκαν
σήμερα με τες κόκκινες, τες κεντημένες τόγες·
γιατί βραχιόλια φόρεσαν με τόσους αμεθύστους,
και δαχτυλίδια με λαμπρά, γυαλιστερά σμαράγδια·
γιατί να πιάσουν σήμερα πολύτιμα μπαστούνια
μ’ ασήμια και μαλάματα έκτακτα σκαλιγμένα;

Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα·
και τέτοια πράγματα θαμπώνουν τους βαρβάρους.

—Γιατί κ’ οι άξιοι ρήτορες δεν έρχονται σαν πάντα
να βγάλουνε τους λόγους τους, να πούνε τα δικά τους;

Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα·
κι αυτοί βαρυούντ’ ευφράδειες και δημηγορίες.

— Γιατί ν’ αρχίσει μονομιάς αυτή η ανησυχία
κ’ η σύγχυσις. (Τα πρόσωπα τι σοβαρά που εγίναν).
Γιατί αδειάζουν γρήγορα οι δρόμοι κ’ η πλατέες,
κι όλοι γυρνούν στα σπίτια τους πολύ συλλογισμένοι;

Γιατί ενύχτωσε κ’ οι βάρβαροι δεν ήλθαν.
Και μερικοί έφθασαν απ’ τα σύνορα,
και είπανε πως βάρβαροι πια δεν υπάρχουν.

Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους.
Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις.

Και για να "γνωριστείτε" καλύτερα με τους βαρβάρους (του Καβάφη εννοώ, με τους σύγχρονους θα γνωριστείτε καλύτερα στο κοντινό μέλλον, για όσους "ατύχησαν" μέχρι τώρα), παραθέτω συνδέσμους με μεταφράσεις του ποιήματος στη Βουλγαρική και την Τουρκική.

http://www.litclub.com/library/prev/kavafis/varvarite.html

http://www.siir.gen.tr/siir/c/constantino_kavafis/barbarlari_beklerken_1.htm

Να μην ξεχνάτε βεβαίως την πασίγνωστη ρήση του Γάλλου συγγραφέα Edmond Jaloux:
"Οι μεταφράσεις είναι σαν τις γυναίκες. Όταν είναι ωραίες δεν είναι πιστές και όταν είναι πιστές δεν είναι ωραίες."

Εις το επανιδείν