Προσευχή

Ο αληθινός θάνατος

Φοράτε τα καινούργια σας ρούχα, παλληκάρια

Μια ουράνια περιπέτεια

Αφήγηση του Λ. Λ. για μια

Ουράνια περιπέτεια

που έζησε ο ίδιος με τη γυναίκα του

νεκρού φίλου του και άλλους 118

συνεπιβάτες στο αεροπλάνο που πετούσε από

Στοκχόλμη για Σόφια.

Ρίσκο είναι η κάθε πτήση, όμως παρ' όλα αυτά πετούμε.

Η νοσταλγία των πουλιών;

Ο περίγελος της σαύρας;

Ή προϊστορικό σκοτεινό ένστικτο

μας ωθεί κατά κει,

απ' όπου ήρθαμε;

Δεν ξέρω.  Όμως είναι κάτι από το υπερπέραν που διαρκώς μας καλεί.

Βαρίδι, στα πόδια μας δεμένο, είναι η γη!

Και όλοι - πρώην λωποδύτες

ή υποψήφιοι θεοί -

τρέχουμε

προς την υπέργεια σταύρωση.

Τον Γολγοθά κανείς δεν σκέφτεται.  Αυτός όμως

ενέσκηψε

απρόσμενα, όπως πάντα, και ευλογοφανής.

Διαυγής ήταν τάχατες η ουράνια ερημιά...

Ξαφνικά

στον ορίζοντα πρόβαλε ένα σύννεφο.

Σαν να ξέρασε το γαλάζιο τίποτα κάποια ύλη!

Αέρας χτύπησε

σαν κλωτσιά σκληρός -

και ο τενεκεδένιος μας πτερόσαυρος πέταξε

πίσω:

στο χάος της παλαιοζωικής εποχής.

Πού είναι ο ΧΧ αιώνας της μεγαλοφυΐας και του φωτός;

Κεραυνοί μες στο σκοτάδι τρίζουν

σαν συντρίμμια οστών.

Εκατόν είκοσι υποψήφιοι μακαρίτες

σιωπούμε

στο ιπτάμενο φέρετρο.

"Έλοϊ, έλοϊ, λαμά σαβαχθανί;" * - φώναξε κραυγαλέα δισέγγονος του Ιησού ( και απόγονος του δήμιου του ).

Τρεις Άραβες πέφτουν κάτω μπρούμυτα, χτυπούν τα κούτελά τους στο πετούμενο χαλί και καλούν τον Αλλάχ σε βοήθεια.

Εύες μετανοημένες φτύνουν τα μήλα, ξεκουμπώνουν τους κατατρομαγμένους κόρφους τους, ανασύρουν σκουριασμένα σταυρουδάκια, τα φιλούν, παρακαλούν για θαύμα τον ρίψασπι σωτήρα τους.

Νέγρος, έμπλεος τρόμου, ξεφωνίζει ξόρκια στα ξύλινα αυτιά ενός ειδώλου που δείχνει (τρίζει) τα δόντια του.

Ο Ινδός δίπλα μου αυτοσυγκεντρώνεται στον αφαλό του, δραπετεύει μέσω αυτού στην αρτυμένη νιρβάνα του, διαλύεται στους αιθέρες της οικουμένης -

να, εξαφανίστηκε από το κάθισμά του.

Το αγόρι μπροστά μας σφίγγει στα χέρια του μια μικρή φωτογραφία, καλεί το πνεύμα του πατέρα του - του ποιητή, προσεύχεται!

Μόνο εμείς δεν έχουμε κάποιον να προσευχηθούμε.

Κάτω απ' αυτόν τον άδειο ουρανό,

πάνω απ' τη σφυρίζουσα σαν σβούρα Υδρόγειο

στεκόμαστε λες ενώπιον στρατιωτικής επιτροπής - γυμνοί:

ο καθένας είναι ο ίδιος διάβολος,

ο ίδιος και θεός.

Δεν έχουμε κάποιον να κατηγορήσουμε για τη μοίρα μας την έκφυλη.

Δεν βοηθούν οι δεήσεις,

ούτε οι κατάρες,

ούτε το κλάμα.

Ο καθένας μας είναι ο ίδιος Καίσαρας, Ιούδας,

Λάζαρος,

Δήμιος του εαυτού του.

Δεν υπάρχει ελπίδα για έλεος, δεν υπάρχει φόβος για τιμωρία.

Ξέρουμε:  ούτε κόλαση μας περιμένει,

ούτε παράδεισος.

Εφήμερος στεναγμός είμαστε στο αστρικό στερέωμα.

Και τέλος σημαίνει

η λέξη τ έ λ ο ς.

Λένε:  χωρίς θεό ο άνθρωπος ξεπέφτει (αποκτηνώνεται).

Είναι μήπως πιο ανθρώπινο κάποιος να παρακαλάει,

γονυπετής να ικετεύει;

Όχι για μας,

δεν είναι για μας τέτοια κλέη.

Θάνατος κι αν είναι η πτήση - εμείς πάλι θα πετούμε!

1980

ΣτέφανΤσάνεφ

Ουράνιες περιπέτειες - Στίχοι

Σόφια, 1986

Μετάφραση στην Ελληνική

Καρα - Χότζα Ριτβάν

* Θεέ μου, θεέ μου, γιατί με εγκατέλειψες;

Разказ на Л. Л. за едно

Небесно премеждие

случило се с него и жената на

мъртвия му приятел, и още 118

пътници в самолета, летящ от

Стокхолм за София

Риск е всеки полет, но въпреки всичко летим.

Носталгия птича?

Гущерен присмех?

Или праисторически тъмен инстикт

ни тласка натам,

откъдето дошли сме?

Не зная.  Но нещо отвъдно все ни зове.

Топуз, за краката ни вързан, земята е!

И - разбойници бивши

или кандидат-богове -

тичаме

към летящите разпятия.

За голготата никой не мисли.  А тя

връхлетя

неочаквано, както винаги, и неправдоподобна.

Прозрачноясна бе уж небесната пустота...

Внезапно

на хоризонта избухна облак.

Сякаш синьото нищо изригна материя!

Блъсна вятър

като ритник корав -

и тенекиеният ни птерозавър полетя

назад:

в хаоса на палеозойската ера.

Къде си, мой гениален и светъл ХХ век?

Мълнии в мрака пращят

като строшени кости.

Сто и двайсет кандидат-покойници

мълчим

в летящия ковчег.

"Елои, Елои, лама савахтани?" * - извика неистово правнук на Исуса ( и на палача Исусов потомък ).

Трима араби се свличат ничком, бият чела в килима хвърчащ и викат аллаха на помощ.

Еви разкаяни изплюват ябълките, разкопчават изплашените си пазви, измъкват ръждясали кръстчета, целуват ги, молят за чудо дезертиралия спасител.

Негър, варосан от ужас, крещи заклинания в дървените уши на своя озъбен идол.

Индусът до мен се съсредоточава в пъпа си, изтича през него към своята блажена нирвана, разтваря се във вселенния етер - ето, изчезна от стола си.

Момчето пред нас стиска в ръцете си мъничка снимка, вика духа на баща си - поета, моли се!

Само ние нямаме на кого да се молим.

Под това небе празно,

над свистящото като пумпал Кълбо

стоим сякаш пред военна комисия - голи:

всеки сам си е дявол,

сам си е бог.

Няма кого да виним за съдбата си блудна.

Не помагат молитви,

ни клетви,

ни плач.

Всеки сам си е цезар, всеки сам си е юда,

автолазар,

автопалач.

Няма надежда за милост, няма страх от възмездие.

Знаем:  нито ад ни очаква,

нито рай.

Мимолетна въздишка сме в пространствата звездни.

И край означава

думата к р а й.

Казват: без бог човек оскотява.

Но по-човешко ли е да молим,

на колене да пълзим?

Не за нас,

не за нас е подобна слава.

Смърт да е полетът - пак ще летим!

1980

Стефан Цанев

Небесни премеждия - Стихове

София, 1986

Превод на Гръцки

Кара - Хотза Ритван

* Боже мой, боже мой, защо ме остави?

Όψιμο χιόνι

Όψιμο χιόνι

Όψιμο χιόνι, γιατί ήρθες;
Το ξέρεις κι εσύ πόσο μάταιο είναι αυτό, δεν
θα αλλάξεις τον ρου των πραγμάτων,
η Άνοιξη θα έρθει παρά την εμφάνισή σου.
Κρίμα μονάχα
για τα πιο τολμηρά φυτά.
Αυτά που πρώτα φύλλωσαν δεν θα ανθίσουν.
Αυτά που πρώτα άνθισαν δεν θα καρπίσουν.

Όμως το πιο φοβερό είναι
ότι αυτά
που θα ανθίσουν μετά και θα καρπίσουν -
δεν θα ξέρουν ή θα ξεχάσουν
ποιος είναι ο υπαίτιος
και θα πουν με κατηγόρια ή περιφρόνηση
στα πιο τολμηρά:
- Γιατί είστε γυμνά;
- Γιατί είστε άκαρπα;

Αυτά σκέφτομαι, όψιμο χιόνι, και θλίβομαι.

1965

Στέφαν Τσάνεφ
Ουράνιες περιπέτειες - Στίχοι
Σόφια 1986

Μετάφραση στα Ελληνικά: Ριτβάν Καρα - Χότζα


Късен сняг

Късен сняг, защо дойде?
Сам знаеш колко напразно е това, няма
да измениш хода на нещата,
пролетта ще дойде въпреки тебе.
Жалко само
за най-дръзките растения.
Тези, които първи се разлистиха, няма да цъфнат.
Тези, които първи цъфнаха, няма да родят плод.

Но най-страшното е,
че онези,
които ще цъфнат след това и ще родят -
няма да знаят или ще забравят
кой е виновен
и ще кажат с упрек или с презрение
на най-дръзките:
- Защо сте голи?
- Защо сте ялови?

Затова си мисля, късен сняг, и ми е тъжно.

1965

Стефан Цанев
Небесни премеждия - Стихове
София 1986

Превод на Гръцки: Ритван Кара - Хотза

Ψυχρή εξομολόγηση

Ψυχρή εξομολόγηση

Πριν να σε φιλήσω
ήθελα να σου πω
ποιος είμαι.
Δεν τα κατάφερα όμως,
γιατί φιληθήκαμε ξαφνικά.
Γι’ αυτό τώρα,
προτού με πλημμυρίσεις
με τα χρυσαφένια κύματα των μαλλιών σου –
άκουσε με.

Από καιρό δεν με είχαν αποκαλέσει
τον καλύτερο άνθρωπο του κόσμου
κι εγώ είχα ξεχάσει
να γίνω καλός.
Το παρελθόν μου
είναι το παρελθόν ενός ρομαντικού εφήβου,
που χόρευε πάνω σε τραπέζια και σκεπές –
διότι δεν υπάρχει τίποτα πιο βαρετό
από την ασφαλή επιφάνεια
της πίστας.

Συχνά έπεφτα,
χάνοντας την ισορροπία μου
από υπερβολική ειλικρίνεια.

Εγώ μεγάλωσα σε ταβέρνες και σταθμούς τρένων και αυτοκινήτων
και σε ξενοδοχεία έκανα
τα δικά μου όνειρα.
Δεν έχω μόνιμο τόπο κατοικίας
και δε θέλω να έχω,
γιατί τρομάζω από την υλική εξουσία,
από τον ακίνητο ορίζοντα του παραθύρου
και από ανθρώπους με κλειστούς ορίζοντες...

Περπάτησα δρόμους πολλούς,
κέρδισα  πολλά
και σπατάλησα όχι λίγα –
τώρα όμως δεν έχω τίποτα άλλο
εκτός από τον εαυτό μου,
εκτός από τη γαλήνια επιθυμία μου
να σκορπιστώ (δοθώ) μέχρι και το τελευταίο άτομο.

Αν αυτό σου είναι αρκετό –
πλημμύρισε με
με τα χρυσαφένια κύματα των μαλλιών σου...

Στέφαν Τσάνεφ
"Ουράνιες περιπέτειες - Στίχοι"
Σόφια 1986

Μετάφραση στα Ελληνικά: Ριτβάν Καρα - Χότζα


Непатетична изповед

Преди да те целуна,
исках да ти кажа
кой съм.
Но не успях,
защото се целунахме внезапно.
Затова сега,
преди да ме зелееш
със златните вълни на косите си –
изслушай ме.

Отдавна не бяха ме наричали
най-добрия човек на света
и аз бях забравил
да бъда добър.
Моето минало
е минало на един романтичен юноша,
танцувал върху маси и покриви –
защото няма нищо по-скучно
от безопасната повърхност
на дансинга.

Често падах,
губейки равновесие
от прекалена искреност.

Аз отраснах по гари, ресторанти и автостанции
и в хотели сънувах
своите сънища.

Нямам постоянно местожителство
и не искам да имам,
защото се плаша от властта на вещите,
от неподвижния хоризонт на прозореца
и от хората с неподвижни хоризонти...

Пусти пътища ли извървях,
малко ли събрах,
или пък много разпилях –
но сега не притежавам нищо друго
освен себе си,
освен тихото желание
да се раздам до последния атом.

Ако това ти е достатъчно –
залей ме
със златните вълни на косите си...

1960
Стефан Цанев
"Небесни премеждия - Стихове"
София 1986

Превод на Гръцки: Ритван Кара - Хотза

Τάξη αγγέλων

Τάξη αγγέλων

Ο δάσκαλος έγραψε στον μαυροπίνακα τις ασκήσεις,
- Λύστε τις! – είπε
και βγήκε έξω.
Περίεργος δάσκαλος...
- Και τώρα - είπε λίγο αργότερα - ας
ομολογήσει ο καθένας
από ποιον αντέγραψε!

- Μα, δάσκαλε! - αντέδρασα εγώ,
γιατί ήμουν από τους πρώτους.
- Ακούστε! - είπε σε αυστηρό τόνο ο δάσκαλος. - Εγώ
σας έδωσα πλήρη ελευθερία
κι εσείς είστε υποχρεωμένοι να γίνετε αντάξιοι της!
Ξέρω,
είναι χαρακτηριστική η ροπή του ανθρώπου στο ψέμα.
Εγώ θέλω να σας κάνω
τίμιους ανθρώπους.
Παραδεχτείτε την αλήθεια!

- Το παραδέχομαι - προσποιήθηκα εγώ
από φόβο μήπως χαρακτηριστώ ανέντιμος.
- Τριάρι - είπε ο δάσκαλος. - Αν
το είχες παραδεχτεί αμέσως,
θα σου έβαζα άριστα...

Και αυτό επαναλαμβανόταν συνέχεια
μαζί με την πρόταση:
"Είναι χαρακτηριστική η ροπή του ανθρώπου στο ψέμα!"

Εμείς αρχίσαμε να συμμορφωνόμαστε.
Εμείς αρχίσαμε να μην αντιγράφουμε.
Έκτοτε δε λέγαμε την αλήθεια.
Η αλήθεια ηχούσε σαν δικαιολογία.
Η αλήθεια δεν ήταν πια αλήθεια.
Γι' αυτό επινοούσαμε
ψεύτικες
ομολογίες (παραδοχές)...

Στο τέλος γίναμε τάξη αγγέλων!
Άγγελοι
από κάθε άποψη:
ούτε καν τις λύναμε πλέον τις ασκήσεις,
τραγουδούσαμε όπως στις διαδηλώσεις,
και όταν ερχόταν ο δάσκαλος,
σηκωνόμασταν όρθιοι
και φωνάζαμε:
- Όλοι εμείς αντιγράψαμε!
- Όλοι εμείς είμαστε αγύρτες!
- Όλοι εμείς είμαστε ρουφιάνοι!

Ο δάσκαλος ήταν ευχαριστημένος.
Ο δάσκαλος χαμογελούσε.
Κι έγραφε
    στα άδεια τετράδια μας
άριστα
για την εντιμότητα.

1963

Στέφαν Τσάνεφ
"Ουράνιες περιπέτειες - Στίχοι"
Σόφια 1986

Μετάφραση στα Ελληνικά: Ριτβάν Καρα - Χότζα


Клас от ангели

Учителят написа върху черната дъска задачите,
каза: - Решавайте! -
и излезе.
Странен учител...
- А сега - каза после той - нека
всеки да си признае
от кого е преписал!

- Но, учителю! - запротестирах аз,
защото бях един от първите.
- Слушайте! - каза строго учителят. - Аз
ви дадох пълна свобода
и вие сте длъжни да станете достойни за нея!
Знам,
на човек е свойствен стремежа към лъжа.
Аз искам да направя от вас
честни хора.
Признайте истината!

- Признавам - излъгах аз
от страх да не стана нечестен.
- Тройка - каза учителят. - Ако
беше си признал веднага,
щях да ти пиша отличен...

И това се повтаряше винаги
заедно със сентенцията:
“На човек е свойствен стремежа към лъжа!„

Ний започнахме да се пречистваме.
Ний започнахме да не преписваме.
Повече не казвахме истината.
Истината звучеше като оправдание.
Истината не беше вече истина.
Затова измисляхме
лъжливи
признания...

Най-после станахме клас от ангели!
Ангели
във всяко отношение:
повече изобщо не решавахме задачите,
пеехме като на манифестация,
и когато дойдеше учителят,
ставахме на крака
и викахме:
- Ний всички преписахме!
- Ний всички сме мошеници!
- Ний всички сме изменници!

Учителят беше доволен.
Учителят се усмихваше.
И пишеше
    в празните ни тетрадки
отличен
за честност.

1963

Стефан Цанев
“Небесни премеждия - Стихове„
София 1986

Превод на Гръцки: Ритван Кара - Хотза